Prezentujemy relację filmową ze spotkania z okazji wydania książki: „Maria Dąbrowska – Jerzy Stempowski: Listy 1926–1965“ Udział wzięli: Adam Michnik (introdukcja), Basil Kerski, Tomasz Łubieński, prof. Andrzej Mencwel, prof. Andrzej St. Kowalczyk (edytor listów) i wydawca Piotr Kłoczowski (moderator spotkania).
„To jest bezcenne źródło do wiedzy o historii inteligencji polskiej XX wieku. To, co najbardziej uderza, to konfrontacja dwóch perspektyw, obydwu nietypowych (…) Dla mnie fascynujące tutaj były rozważania o kondycji polskiej (…)” – mówi Adam Michnik, redaktor naczelny Gazety Wyborczej, w swojej introdukcji do spotkania. Całość wypowiedzi:
Prof. Andrzej St. Kowalczyk, edytor, o trzech wybranych pożytkach z wydawania i czytania listów. Są to (i) pożytki poznawcze: „Korespondencja prywatna wprowadza nas w kwestie, tematy, gesty, półcienie rzeczywistości, które dla historyków badających dokumenty są często niedostępne”. Pożytki estetyczne (ii): „Listy wielkich pisarzy są wybitnymi utworami literackimi, w tym sensie, że pokazują walkę o precyzję wyrazu, ekspresji, elegancji sformułowań, adekwatność (…)” Użytek personalistyczny (iii): korespondencja przynosi zawsze rodzaj autoportretu twórcy, naszkicowanego zarówno świadomie jak i po części nieświadomie; jest także projektem porozumienia z osobą, z którą prowadzi się korespondencję. Całość wypowiedzi:
Piotr Kłoczowski, Instytut Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, o scenerii korespondencji Dąbrowskiej i Stempowskiego. Trzy zagadnienia: (i) świadomość podzielonej Europy, (ii) stosunek obydwu pisarzy do Polski Ludowej, (iii) rozpoznanie sytuacji Zachodniej Europy (krytyczne spojrzenie Stempowskiego). Całość wypowiedzi:
Tomasz Łubieński, redaktor naczelny „Nowych Książek”: korespondencja obydwu pisarzy to fascynujące lektura, czytana łącznie z Dziennikiem Marii Dąbrowskiej. Z lektury korespondencji wynika przepaść między emigracją a krajem. Przykłady różnego postrzegania tych samych problemów i różnej oceny tych samych zjawisk: literatura emigracyjna vs literatura krajowa (m.in. „sprawa Hłaski”). Nie ma jednej literatury polskiej, są różne. Całość wypowiedzi:
Basil Kerski, redaktor naczelny kwartalinka „Dialog”: jest to powieść dwugłosowa, dialog, w którym uwidacznia się niesamowita ewolucja poglądów. O liście Marii Dąbrowskiej, w którym przyznaje ona, że literatura emigracyjna ma szansę być fundamentem literatury polskiej (a więc Miłosz, Gombrowicz). U Stempowskiego mamy do czynienia z permanentną konfrontacja świata ze swoją własną biografią, własnym życiem duchowym. Kolejne listy przynoszą niesamowite napięcie różnic poglądów, doświadczeń, które rośnie. W listach wyraźnie wyłania się autoportret Stempowskiego (koncepcja liberalizmu, w którym zakorzenione jest pojęcie braterstwa) oraz rzadka umiejętność łącznia różnych dyskursów i różnych perspektyw, w dzisiejszym świecie specjalizacji nieobecna. Całość wypowiedzi:
Piotr Kłoczowski: na czym polegało wyobcowanie Stempowskiego? Był szczególną postacią, którą trudno utożsamić ze środowiskami emigracyjnymi (choć sam był przecież emigrantem). „Stempowski to jest kawałeczek Atlantydy, która już zaginęła, tzn. jeśli jest jakieś dziedzictwo Polski Jagiellońskiej, która jest niedostępna dla nas, to jedyną jej postacią – wyobcowaną zupełnie – bo scena świata się obróciła w inną stronę (…) jest Stempowski” To wyobcowanie Stempowskiego jest swoiście prekursorskie dla nas. Całość wypowiedzi:
Prof. Andrzej Mencwel: Ta korespondencja to bardzo ważne źródło historyczne, ale czy można ją podnieść do rangi autonomicznego utworu? Czekają nas edycje korespondencji innych pisarzy (Miłosza z Giedroyciem, Iwaszkiewicza, ciąg dalszy Dąbrowskiej). To była „generacja gigantów”. Stwierdzenie, że cała ta spuścizna może zamknąć horyzont badaczom. Obawa, że problematyka ta nie interesuje młodszych odbiorców. Całość wypowiedzi (niestety w ostanich fragmentach relacji wkradły nam się problemy techniczne związane z taśmą filmową, za co przepraszamy):
[kamera: Piotr Dymmel / ML]
Spotkanie odbyło się 23 listopada (wtorek) o godz. 19.00 w warszawskiej redakcji „Gazety” przy ul. Czerskiej 8/10 w Warszawie.
Przedstawiamy fotografie ze spotkania:
Relację przygotowali: Piotr Dymmel (kamera), Maciek Bociański (zdjęcia), Bartłomiej Kwasek (opracowanie materiałów i skróty). Muzeum Literatury 2010.
LISTY 1926-1956
Tom 1-3
Maria Dąbrowska, Jerzy Stempowski
Poprzedzona rzetelną kwerendą w archiwach polskich, szwajcarskich i francuskich, edycja niniejsza obejmuje całość znanej dziś korespondencji Dąbrowskiej i Stempowskiego. Listy są prawdziwymi arcydziełami i stanowią jedno z najważniejszych świadectw losów, myśli i postaw inteligencji polskiej w powojennej, podzielonej Europie. Opracował, wstępem i przypisami opatrzył Andrzej St. Kowalczyk
Książkę można zamówić poprzez stronę Więzi – zobacz