Właśnie ukazało się nowe wydanie słynnej monografii Jana Józefa Lipskiego o ideologii Ruchu Narodowo-Radykalnego „Falanga”, opracowane przez Łukasza Garbala z Instytutu Dokumentacji i Studiów nad Literaturą Polską, oddziału Muzeum Literatury. Lipski, powstaniec warszawski i wieloletni opozycjonista w PRL, ostrzegał swych czytelników przed pokusą rozwiązań totalnych i wskazywał na podobieństwa totalitaryzmów prawicowych i lewicowych.

Na przykładzie pieczołowicie zebranej publicystyki sympatyków przedwojennej „Falangi” pokazał próbę wykorzystania katolicyzmu przez skrajnych nacjonalistów. Lipski nie uważał wiary katolickiej za spójną z myśleniem totalitarnym. W jego opinii Katolickie Państwo Narodu Polskiego miało tyle wspólnego z katolicyzmem, co „demokracja ludowa” z demokracją. Podkreślał rozbieżność poglądów tego środowiska nacjonalistów z wiarą chrześcijańską, w jednym z fragmentów książki czytamy np.:

„Nieoceniony Łaszowski poradził tu sobie jednak najlepiej:

„Sumienie przypomina zasadę miłości chrześcijańskiej. Ewangelia uczy przebaczenia win. Gdybyśmy chcieli wyciągnąć z tych przesłanek konsekwencje natury praktycznej, wrogowie Kościoła i Wiary dokonaliby dzieła zniszczenia”; „W tej chwili nie może być miejsca na żaden liberalizm. Inteligencja judeo-radykalna próbuje wygrywać hasło «miłuj bliźniego» w tym celu, aby uśpić naszą czujność w obliczu nieprzyjaciół Kościoła […]. Piętnuję ten objaw dywersji marksowskiej […]. Młodzież katolicka nie może pójść na lep obłudnego humanitaryzmu.[1]

To ostrzeżenie przed wyciąganiem wniosków praktycznych z Ewangelii, na łamach tygodnika przyznającego się do katolicyzmu, jest kapitalne! […]”

[1] Alfred Łaszowski, Kościół wojujący, „Falanga” 1938, nr 9.

Książka jest ważnym źródłem do prac nad korzeniami myśli totalitarnej, opatrzonym indeksami, biogramami wybranych postaci, oraz uaktualnionym stanem badań, przedmową prof. Andrzeja Friszke i notą od edytora. Ukazała się nakładem Krytyki Politycznej – zobacz