18 stycznia 2013 roku liczna publiczność niemiecka i polska po raz pierwszy odwiedziła nową stałą ekspozycję w Muzeum Kraszewskiego w Dreźnie.

Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdan Zdrojewski, który wspólnie ze swoim niemieckim odpowiednikiem – Pełnomocnikiem Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów, Berndem Neumannem otwierał wystawę, powiedział: „To muzeum jest przepiękne, choć nieduże. Jest niezwykle ważne, bo symboliczne, ma niepowtarzalny charakter i działa nieprzerwanie od 1960 roku”. Ekspozycja została w całości została sfinansowana ze środków MKiDN.

Podczas uroczystego otwarcia przemówienia wygłosili ponadto: Dirk Hilbert – pierwszy zastępca Burmistrza Miasta Drezna, Bernd Neumann – Pełnomocnik Rządu Federalnego ds. Kultury i Mediów, Bogdan Zdrojewski – Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Sabine Schorlemer – Minister Nauki i Sztuki Landu Saksonia. Następnie podpisany został list intencyjny między MKiDN a Miastem Drezno o współpracy przy Muzeum Kraszewskiego w Dreźnie. Muzeum Literatury reprezentowali dyrektor, dr Jarosław Klejnocki oraz autorka koncepcji i scenariusza wystawy, Elżbieta Szymańska.

Nowa wystawa jest efektem dobrej, wieloletniej współpracy między Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza w Warszawie i Muzeum Historii Miasta Drezna. Wspólnie wypracowano taką koncepcję ekspozycji, która odpowiada wyzwaniom jakie stoją przed współczesnym muzeum – zarówno w zakresie metod wystawienniczych i oczekiwań publiczności, jak i form działalności placówki. Obecny charakter Muzeum Kraszewskiego w pełni określa hasło „Polska kultura w historycznym miejscu” – Muzeum zajmuje się m.in. organizacją Dni Polskiej Kultury w Dreźnie. Muzeum Kraszewskiego jest jedynym polskim muzeum w Niemczech.

Podjęto zatem decyzję o zmniejszeniu powierzchni stałej ekspozycji i zaniechaniu odtwarzania XIX-wiecznych wnętrz, na rzecz wzbogacenia narracji dzięki możliwościom, jakie dają nowoczesne media. W ten sposób, wykorzystując w prezentacjach multimedialnych bogatą ikonografię dokumentującą życie pisarza i jego epokę otrzymaliśmy szansę, aby ekspozycja nie tylko upamiętniała pisarza, lecz także w przystępny sposób opowiadała o jego zainteresowaniach, dokonaniach, twórczości i niezwykłej biografii. Mamy przekonanie, iż uważny widz zwiedzając wystawę, zdobędzie nie tylko sporo wiedzy o Kraszewskim i jego epoce, lecz także uzna, że temat jest nadzwyczaj ciekawy, a pisarz był fascynującą osobowością.

Komentarz powierzyliśmy autorowi „Hrabiny Cosel”: cytaty z jego utworów, pamiętników i listów układają się w opowieść Kraszewskiego o sobie samym.

W każdej z sal wystawy znajduje się skrócone kalendarium życia i twórczości pisarza.

Sala I.

Prezentuje wydarzenia z życia, twórczości i działalności Kraszewskiego od urodzin w 1812 roku do przyjazdu do Drezna w roku 1863. Szczególną rolę odgrywa tu Romanów – miejsce urodzenia pisarza, który w jego wspomnieniach stał się symboliczną Arkadią – na zawsze utraconym szczęśliwym „krajem lat dziecinnych”.

Zwracamy uwagę na mroczną klamrę, która obejmuje życie pisarza – w dorosłe życie wkracza jako student Uniwersytetu w Wilnie poprzez carskie więzienie (związane z działalnością konspiracyjną w okresie Powstania Listopadowego), w schyłek życia wchodzi poprzez uwięzienie w twierdzy magdeburskiej na mocy wyroku Trybunału Rzeszy w Lipsku po procesie o szpiegostwo na rzecz Francji (informacje na ten temat przywołuje ekspozycja w sali III).

W sali I poznajemy Kraszewskiego jako gospodarza w majątkach ziemskich na Wołyniu, jako nowoczesnego dziennikarza i publicystę, podróżnika wędrującego po własnym kraju i Europie, którego relacje z podróży opatrywane własnymi rysunkami są do dzisiaj niewyczerpanym źródłem wiedzy o XIX-wiecznych krajach i obyczajach. „Krajobraz wołyński”, oryginalny olej Kraszewskiego, który został poddany starannej konserwacji na użytek ekspozycji, nie tylko dokumentuje krainę młodości pisarza, lecz także wprowadza temat jego malarskich zainteresowań, kontynuowany w sali II.

Sala II

Ta część ekspozycji jest symbolicznym „gabinetem pisarza” w Dreźnie. Kraszewski zmieniając wielokrotnie od roku 1863 miejsce zamieszkania w stolicy Saksonii, osiadł na dłużej w willi przy Nordstrasse 27 (dziś 28) – mieszkał tu od marca 1873 r. do roku 1879, kiedy nabył większą willę przy Nordstrasse 31 (dom ten dzisiaj nie istnieje). Zachowały się drzeworyty wydawnicze pokazujące wnętrza obu drezdeńskich pracowni pisarza. W Dreźnie napisał około 160 powieści, m.in. słynną saską trylogię (Hrabina Cosel 1874, Brühl 1875 i Z siedmioletniej wojny 1876), cykl historyczny 29 powieści z dziejów Polski rozpoczęty Starą baśnią 1876, liczne powieści współczesne i teksty publicystyczne. Wyliczono, że w latach 1863-1884 Kraszewski wydał 203 dzieła w 327 tomach mieszczących się na 67956 stronach druku (Estreicher). W sali II poznajemy także liczne, pozaliterackie pasje Kraszewskiego: kolekcjonerską (przywołuje ją muzealna kolekcja XIX-wiecznych medali, które w większości składają się na częściowy poczet królów polskich), muzyczną (wśród reprodukcji wybranych kart z utworów znajdziemy także nuty „Pastuszych piosenek” skomponowanych przez autora „Ulany”) i malarską (3 prace olejne i talerz – unikatowy przykład malarstwa pisarza na porcelanie).

Sala III

Ekspozycja kontynuuje opowieść o wydarzeniach w życiu Kraszewskiego do śmierci w roku 1887. Zaprezentowana została dzięki zachowanym fotografiom najbliższa rodzina pisarza – bracia: Lucjan i Kajetan, synowie: Franciszek i Jan, córki: Konstancja i Maria Augusta oraz żona, Zofia z Woroniczów. Przywołane są następujące tematy: wielki jubileusz 50. lecia twórczości Kraszewskiego, obchodzony we wszystkich trzech zaborach, z centralnymi uroczystościami w Krakowie, celebrowany również w Dreźnie i w Wiedniu. Ponadto proces o szpiegostwo na rzecz Francji zakończony uwięzieniem Kraszewskiego w twierdzy magdeburskiej (lata 1883-1885) i wreszcie śmierć w hotelu w Genewie.

Uzupełnieniem ekspozycji poświęconej Józefowi Ignacemu Kraszewskiemu jest przypomnienie najwybitniejszych Polaków, którzy mieszkali w Dreźnie pod koniec XVIII i w XIX wieku, m.in.: Tadeusza Kościuszki, Jana Henryka Dąbrowskiego, Fryderyka Chopina, Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i wspomnienie znaczenia tego miasta w XIX wiecznej historii Polski. Sylwetki wybitnych Polaków prowadzą widzów do sali edukacyjnej na piętrze willi. Na potrzeby edukacyjne, zgłoszone przez niemieckich gospodarzy, Muzeum Literatury przygotowuje prezentacje związane z historią Polski. Jedna z nich obejmie czasy unii polsko-saksońskiej. Natomiast druga zaprezentuje historię Polski od rozbiorów do odzyskania niepodległości w 1918 roku. Te zamierzenia zostaną zrealizowane w I półroczu 2013 roku, podobnie jak bogato ilustrowany katalog wystawy.

Wystawę przygotowali:
Scenariusz: Elżbieta Szymańska
Projekt plastyczny: Adam Orlewicz
Organizacja ekspozycji: Ewa Wygnańska
Projekt i realizacja pokazów multimedialnych: Anna Paź, Antoni Frontczak
Eksponaty i materiały ikonograficzne ze zbiorów: Muzeum Literatury w Warszawie, Muzeum J.I. Kraszewskiego w Romanowie, Muzeum Narodowego w Warszawie, Muzeum Narodowego w Krakowie, Biblioteki Jagiellońskiej, Biblioteki Naukowej PAU i PAN w Krakowie

Wystawa powstała ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego RP

Fot. Adam Orlewicz