W zakupionym niedawno przez Muzeum Literatury albumie fotografii rodzinnych Marii Dąbrowskiej znajduje się zdjęcie Stefanii Hofman, zaprzyjaźnionej z siostrą pisarki, Heleną. O pannie Stefanii nie wiemy nic zgoła, o zakładzie fotograficznym „Dyzma” w Kaliszu – nieco więcej.
Wiadomo, że założył go Wincenty Boretti (1859-1932) przy ulicy Warszawskiej 17. Miało się to stać w 1910 r. Na naszej fotografii mamy jednak dedykację z czerwca 1909, a to oznacza, że atelier powstało wcześniej!
Przeszukujemy sieć, by sprawdzić, co o „Dyzmie” wiedzą inni (powtarza się to, co już wiemy, i co częściowo udało się uściślić). I tu niespodzianka. Znajdujemy winietę „Dyzmy” z adresem Wrocławska 49. A zatem albo „Dyzma” miał dwa lokale, albo po zburzeniu domu przy Warszawskiej w 1914 r. przeniósł się na Wrocławską. Odzywa się instynkt myśliwski, węszymy za nowym adresem. Odnajdujemy post, którego autor od wdowy po kaliskim fotografie, Józefie Jackowskim, dowiedział się, że jej mąż przejął w 1918 r. lokal zajmowany przy Wrocławskiej przez „Dyzmę”. A z dostępnych informacji wynika, że „Dyzma” działał tylko przy Warszawskiej i tylko do 1914 r. Co dalej działo się potem z Wincentym Borettim – bliżej nie wiadomo. Możemy jednak przypuszczać, że przeniósł się do nowego lokalu, który sprzedał (przekazał?) Jackowskiemu po 4 latach.
Ale to nie koniec niespodzianek. Na winiecie naszej fotografii pojawia się monogram JB (a przecież powinno być WB!). Monogram ten może odnosić się do Józefa [Mikołaja] Borettiego, o którym wiadomo, że w latach 1890-98 kierował atelier swego starszego brata, Wincentego, w Mińsku Gubernialnym (w 1890 Wincenty przeniósł się z Mińska do Kalisza). W Internetowej biografii Józefa podano informację, że jeszcze przed I wojną światową osiadł w majątku Kulczyn pod Włodawą (mieszkał tam do upaństwowienia w 1947 r.). Może jednak przedtem pomagał bratu w prowadzeniu zakładów kaliskich, sygnując swoje prace „JB”?
Publikujemy tę fotografię w nadziei, że pomoże to uzupełnić informacje o losach „Dyzmy” i braci Borettich po 1914 roku. Dzięki relacji p. Jackowskiej dowiadujemy się, że atelier „Dyzma” istniało do 1918 r. Czy nadal było własnością Wincentego? Wiemy tylko tyle, że Wincenty zmarł w Radomiu, a Józef w Warszawie w 1965 r. w wieku 102 lat.
Grażyna Grochowiakowa
Jeśli ktoś z Państwa posiada jakiekolwiek informacje związane z naszymi poszukiwaniami, prosimy o kontakt.
🙂
Mój pradziadek wyjechał z Kalisza w sierpniu 1914 roku i nigdy już na stałe tam nie wrócił. Z tego co wiem zakładając filię swojego zakładu przy Pl. Św. Józefa w 1909 roku posiadał już jako wspólnik zakład „DYZMA” przy u; Warszawskiej.
Jeżeli chodzi o iniciały JB to może one znaczą np. Jackowski-Boretti, bo napewno nie Józef Boretti. Stryj Józef Mikołaj w 1912 roku kupił sobie majątek Kulczyn i tam mieszkał do 1947 roku kiedy to został usunięty z niego przez komunistów.
Jerzy Boretti
Bardzo Panu dziękuję za cenne informacje i weryfikację inicjałów JB. Pewnie tak było, jak Pan sugeruje. A swoją drogą – gratuluję tak zacnych przodków.