Sztuka i krytyka u nas, czyli tortura czarownicy. Marian Wawrzeniecki (1863-1943). Wystawa czynna od 28 lutego do 6 maja 2012 r.

Założeniem wystawy jest przywrócenie współczesnej nauce niesłusznie zapomnianego malarza, rysownika, scenografa, archeologa, religioznawcy i teoretyka – Mariana Wawrzenieckiego (1863 – 1943). Artysty niezależnego, o nasyconym wizją posłannictwa, indywidualnym pojmowaniu roli sztuki ok. 1900 r. […]. Wyznawcy szeroko pojmowanej wolności, ideowo porównywalnej do współczesnych kultur alternatywnych – pisze autor scenariusza wystawy profesor Janusz Zagrodzki.

Marian Wawrzeniecki, wywodzący się ze środowiska krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, uznany uczeń Jana Matejki, doskonalący warsztat malarski w Paryżu i Monachium, swoimi kontrowersyjnymi poglądami wywoływał liczne spory w świecie naukowym i artystycznym. Szerokim echem odbiła się zwłaszcza jego polemika ze Stanisławem Witkiewiczem, co do zadań i celów sztuki.

Uważany był za ekscentryka i indywidualistę, malarza odważnych – zarówno w stylu, jak i formie – prac. Posługując się stylistyką symbolizmu tworzył nasycone erotyzmem i okrucieństwem wizje świata prasłowiańskiego oraz średniowiecznego, zdominowanego głównie przez obrazy torturowanych czarownic. Ten niezwykle popularny na przełomie wieków XIX i XX motyw, związany z charakterystycznym dla epoki mizoginizmem, podszytym narastającym lękiem przed kobiecością, przewijający się w twórczości artystów Młodej Polski, do tego stopnia zawładnął wyobraźnią Wawrzenieckiego, że do dziś jest on nazywany – wedle słów Juliusza Wiktora Gomulickiego – „malarzem czarownic”.

Swoje prace sygnował swastyką – starosłowiańskim symbolem przychylności bogów, szczęścia i zwycięstwa – co zwłaszcza w latach trzydziestych i po wybuchu drugiej wojny światowej było powodem wielu nieporozumień i nieprzyjemności jakich doświadczał.

Wawrzeniecki próbował wychwytywać ulotne, wymykające się schematom zjawiska, pozostające na uboczu zainteresowań badaczy. […]. Przyjął cielesność jako podstawowy walor istnienia. Dowodził, że ciało jest nieodzownym elementem duchowej egzystencji człowieka, nie stanowi opozycji wobec kultury artystycznej, lecz jej naturalne dopełnienie. W oparciu o tę ideę ukształtował osobisty język sztuki. Ekspresję odczuć przeniósł do uroczysk słowiańskich, ofiar składanych wśród neolitycznych megalitów, a następnie w epokę średniowiecza, odwołując się do procesów czarownic.[…]. Rysunki i obrazy przedstawione na wystawie odwołują się ideowo do indywidualnej prezentacji Mariana Wawrzenieckiego „Martyrologia czarownic”, jaka odbyła się we wrześniu 1905 r. w warszawskim Salonie Krywulta, jedynym wówczas miejscu dla sztuki, programowo wspierającym nowatorskie poszukiwania. Podstawowy trzon ekspozycji stanowi niedawno odnaleziona teka rysunków „Szkice – pomysły – projekty – pierwsze notaty myśli malarskich” (1905-1914).

Na wystawie obok obrazów olejnych, ilustracji z „Chimery” i „Sfinksa”, rękopisów i fotografii ze zbiorów Muzeum Literatury, zaprezentujemy ok. 70 oryginalnych prac ze zbiorów prywatnych oraz obrazy wypożyczone ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Komentarzem do tej sztuki z pogranicza baśni i historii, będą słowa samego Wawrzenieckiego – cytaty z jego listów oraz prac historyczno-krytycznych.

„Sztuka i krytyka u nas, czyli tortura czarownicy. Marian Wawrzeniecki (1863-1943)”
Muzeum Literatury im. Adama Mickiewicza
Rynek Starego Miasta 20
Warszawa

Godziny otwarcia i ceny biletów – zobacz

Wystawa czynna: od 28 lutego do 6 maja 2012 r.

Autor wystawy: Janusz Zagrodzki
Komisarz: Katarzyna Jakimiak
Projekt plastyczny: Łukasz Kossowski
Druki towarzyszące: Kamila Baturo
Montaż: Dariusz Borowski, Jan Kurkiewicz

Przedstawiamy fotografie Anny Kowalskiej: