Wystawa archiwalna – prezentowana od 1 kwietnia do 7 września 2007 r.
Większość wystaw prezentowanych w Muzeum Literatury ma charakter ekspozycji monograficznych, przedstawiających życie i twórczość wybranego pisarza. Założeniem wystawy „Antologia kota” jest wyjście od tematu, który łączy pisarzy wielu epok i krajów, uprawiających najróżniejsze gatunki literackie, począwszy od bajki, skończywszy na powieści.
Temat, wbrew pozorom, jest poważny, bowiem kot zajmuje w literaturze (i na kanapie) miejsce eksponowane szczególnie, co wynika zapewne z jego silnie akcentowanego indywidualizmu. Nam pozostało sprostać wyzwaniu Jeana Cocteau, który stwierdził:
Człowiek jest na tyle cywilizowany,
Na ile potrafi zrozumieć kota
Kot jest stworzeniem wyrafinowanym, wymagającym – taka też jest prezentowana na wystawie literatura i sztuka.
Sięgnęliśmy do dzieł wybitnych pisarzy, postaraliśmy się o niebanalną aranżację plastyczną.
Wystawę adresujemy do licznej rzeszy wielbicieli kotów, a także do ich zagorzałych wrogów (a nuż zmienią zdanie…). Wszystkich wszakże powinna połączyć literacka metafora, która skłania do refleksji nad własnym życiem-choćby takiej , jaką wyraził Jarosław Marek Rymkiewicz:
Koty pisały moje wiersze
Piosenki ody tarantele
Bo miały horyzonty szersze
Ja innych zajęć miałem wiele
Wystawę otwieramy w marcu i będzie można ją zwiedzać jeszcze podczas wakacji. Mamy nadzieję , ze dla wszystkich wycieczka do muzeum tropem miękkich kocich łap będzie radosna i zachęcająca…
W celu niejakiego uporządkowania złożonej problematyki, wystawę zaaranżowano według następujących haseł:
HISTORIA KOTA | LITERATURA KOTA | TEATR KOTA | MIŁOŚĆ KOTA I DO KOTA | SPIŻARNIA KOTA | SZTUKA KOTA
zaś wszystkie wątki łączy:
ANEGDOTA KOTA
Ten temat- spinacz wprowadzono w sali pierwszej i jednocześnie ostatniej, gdyż wystawa została zbudowana na planie koła.
Zaraz przy wejściu zostało umieszczone lustro, tuż obok maski ilustrujące kocie charaktery. Inspiracją są cytaty z Kotów Eliota – można je odczytać i przymierzając maski, zdecydować, z którą nam do twarzy.
Musimy poruszać się ostrożnie, bo śledzą nas tajemnicze kocie oczy. Przy wyjściu z sali pojawia się cytat wyjaśniający przesłanie wystawy.. ale o tym na końcu. Tymczasem inspirowani jedną ze złotych myśli, jak choćby tą:
miauczenie jest srebrem
mruczenie jest złotem
wchodzimy do schodkach do sali następnej zatytułowanej
HISTORIA KOTA
Historia domestykacji zwierzęcia o nazwie systematycznej Felis silvestris catus jest opisana w encyklopedii, do której odsyłamy osoby o temperamencie naukowców. My podążamy za drogowskazami literackimi. Miron Białoszewski napisał: Koty pochodzą z Egiptu. Nasza Mizia też.
Jak nam wiadomo, kot udomowił się ok. 4000 p.n.e. w Nubii, a od około 2000 hodowano go powszechnie w Egipcie. Początkowo był przedmiotem kultu, później zaczęto go wykorzystywać do bardziej pospolitych celów.
Wyniesienie wszakże nastąpiło –zdecydowaliśmy się więc przypomnieć czasy kociej świetności. W przezroczystej piramidzie została umieszczona figurka kotki Bastet – bogini miłości i tańca. Profesjonalny opis brzmi : Kot – święte zwierzę bogini Bastet, brąz VII – IV wiek p.n.e.
Eksponat będący własnością Muzeum w Wilanowie udostępniono nam za pośrednictwem depozytariusza – Muzeum Narodowego; stąd pochodzi także naukowa nota umieszczona obok piramidy.
W tym miejscu warto jeszcze tylko przypomnieć, że w starożytnym Egipcie zabicie kota było karane śmiercią.
W kolejnej sali zatytułowanej LITERATURA KOTA prezentujemy światową i polską literaturę przedmiotu: bajki, powiastki dydaktyczne, fraszki, powieści ( także kryminalne), poezję, epistolografię. Polska w konkurencji ze światem wypada nie najgorzej.
Oto kilka nazwisk ze strony Świata: Ernst Hoffman, Guillaume Apollinaire, Charles Baudelaire, Edgar Allan Poe, Ernest Hemingway, T. S. Eliot, Rudyard Kipling, Michaił Bułhakow, Josif Brodski, Lewis Carroll
I ze strony Polski: Jan Kochanowski, Szymon Szymonowic, Ignacy Krasicki, Maria Konopnicka, Józef Wittlin, Tadeusz Konwicki, Joanna Chmielewska, Halina Poświatowska, Krzysztof Kamil Baczyński, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, Jarosław Marek Rymkiewicz.
Obok gablot umieszczono pulpity z wybranymi tekstami Marii Konopnickiej Zbigniewa Herberta, Charlesa Baudelaire’a, Juliana Tuwima, Tadeusza Konwickiego, Wisławy Szymborskiej , Jarosława Marka Rymkiewicza.
Wyżej ulatują natchnione myśli Appolinaire’a, Cocteau, Rymkiewicza, Puszkina. Salę porządkuje Adres pewnego Anglika autorstwa Juliana Tuwima:
Mr.A.A. Cottquidva
SHAREBURE
Oby 2
Kolejna przestrzeń została zagospodarowana przez teatr.
Miejsce szczególne zajmuje Behemot- jeden z bohaterów słynnej powieści Michała Bułhakowa. Na siatce umieszczono fotosy z różnych inscenizacji „ Mistrza i Małgorzaty”
Została tu także zaaranżowana scena teatralna, a znad parawanów zerkają wypożyczone z teatrów kocie kukły.
Ważnym znakiem jest przeistoczenie Behemota: …ten, który zabawiał księcia ciemności jako kot, objawił się teraz jako szczuplutki chłopak, demon- paź, najwspanialszy błazen, jakiego znał świat .
Wielu zwiedzających zastanawia się, o kim w końcu jest ta wystawa. I o to w końcu chodzi…kotu, który leży w swoim pokoju, w żelaznym łóżeczku, w otoczeniu ulubionych przedmiotów i niezbędników (butelka z walerianą). Na ścianach wiszą pamiątkowe zdjęcia bohaterów naszej opowieści w towarzystwie najlepszych ich przyjaciół – pisarzy.
Ta część wystawy nosi tytuł MIŁOŚĆ KOTA I DO KOTA.
Przez SPIŻARNIĘ KOTA zmierzamy do SZTUKI KOTA
Zostały tu przedstawione prace Weroniki Naszarkowskiej–Multanowskiej powiązane napisanym przed wojną utworem ośmioletniej dziewczynki. Pomysł ten jest inspiracją powstania katalogu wystawy
W środku sali stanął wykonany przez dzieci z „ Fundacji Atelier” Pomnik Kota.
Wracamy do omawianej już przestrzeni, w której zbiega się początek i koniec. Fragment „Kotów” Eliota jest ostatecznym wyjaśnieniem idei wystawy:
Zamiast konkluzji – krótka nota:
Poznałeś już gatunek Kota
Mój czytelniku, z wielu stron
I wiesz, co mieści w sobie on
Oraz pojmujesz bez tłumacza
Czym Kociość jest i co oznacza.
Rzecz najważniejszą zwłaszcza wiesz:
Kot, choć – formalnie biorąc – zwierz,
To w gruncie rzeczy nasz kolega
I od nas wiele nie odbiega.
W świecie tak ludzi jak i kotów
Znajdziesz rozumnych i idiotów,
Dobrych i złych; w ujęciu szerszem
To właśnie opisałem wierszem:
Kocie Zabawy i Zadania
Zwyczaje, miejsca zamieszkania
W czym kocich imion tkwi Istota
Ale:
JAK ZWRACAĆ SIĘ DO KOTA?
Antologia Kota to temat tak obszerny, że trudno jest go wyczerpać na jednej wystawie. Mamy nadzieję, że artyści, dla których zabrakło miejsca: ludzie i ich koci właściciele, nie obrażą się na nas, lecz za przykładem Muzeum Literatury podejmą wyzwanie i przedstawią własne propozycje.
Maria Dorota Pieńkowska
Fot. Anna Kowalska / ML
Eksponaty prezentowane na wystawie pochodzą ze zbiorów:
Muzeum Pałacu w Wilanowie
Muzeum Książki Dziecięcej. Dział Biblioteki Publicznej m.st. Warszawy Biblioteki Głównej Województwa Mazowieckiego
Biblioteki Narodowej
Biblioteki Uniwersyteckiej w Warszawie
Muzeum Literatury
Teatru Lalek „Pinokio” w Łodzi
Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi
Teatru Lalki i Aktora „Kubuś” w Kielcach
Teatru Lalek „Pleciuga” w Szczecinie
Teatru Lalek „Tęcza” w Słupsku
Sponsorem wernisażu i koncertu Agnieszki Fatygi jest PKP-Cargo S.A.